نمک در صنعت دام
نمک جهت پیشگیری و درمان بیماری های میکروبی و گوارشی دام استفاده می شود. نمک دام دانه‌بندی شده بعنوان مکمل غذایی در کنار علوفه و غلات به خوراک دام اضافه می‌گردد. سدیم یکی از مواد حیاتی برای دام می‌باشد.
فواید نمک در صنعت دام
همانطور که در مطالب گذشته نیز بیان کردیم، نمک یکی از با ارزش‌ترین ماده‌های شناخته شده در جهان است. انسان‌ها از گذشته تا به امروز از نمک برای مصارف دارویی، خوراکی، نگهداری مواد غذایی و … استفاده می‌کرده‌اند. یکی از موارد استفاده از این ماده با ارزش که امروز ما نیز قصد پرداختن به آن را داریم، استفاده از نمک در صنعت دام می‌باشد.
فواید سنگ نمک برای دام کی کشف شد؟
هزاران سال پیش انسان‌ها متوجه شدند که حیوانات برای تامین نمک بدن خود به صورت دوره‌ای به ذخایر نمک سفر می‌کنند. حتی دیده شده که حیواناتی که از دسترسی به نمک محروم هستند، برای بدست آوردن آن به رفتار‌های غیرعادی دست می‌زنند.
جالب است بدانید که چادر نشینان و شکارچیان اولیه نیز از این حقیقت به خوبی آگاه بوده‌اند. به همین دلیل برای شکار راحت‌تر حیوانات، در مناطق و نواحی معینی نمک را به عنوان طعمه قرار می‌داده‌اند. حیوانات بعد از اطلاع پیدا کردن از وجود نمک در این نواحی به صورت دوره‌ای به این مناطق سفر می‌کرده‌اند، انسان‌ها نیز به انتظار آمدن حیوانات مختلف نشسته و از شکار آن‌ها بهره می‌برده‌اند.
خواص نمک برای دام چیست؟
خواص درمانی و مکمل تغذیه نمک:
همانطور که می‌دانید نمک از سدیم (Na) و کلر (Cl) تشکیل شده است. این دو عنصر در بسیاری از اعمال حیاتی حیوانات و انسان‌ها شرکت داشته و کمبود آن باعث بروز مشکلات مختلف می‌شود. در تغذیه دام‌ها از آنجا که گیاهان به اندازه کافی نمی‌توانند منبع خوبی جهت تامین سدیم و کلر مورد نیاز باشند به همین دلیل نیاز هست که نمک جهت متعادل‌سازی مواد مورد نیاز بدن دام‌ها به جیره غذایی آن‌ها اضافه گردد.
مصرف نمک از قدیم بعنوان تغذیه مکمل برای چهارپایان معمول بوده و دامداران ایل بختیاری در فصل بهار و تابستان بدلیل انبوه علوفه در مراتع و بهره‌مندی دام، نمك بيشتري به دام میدادند تا از بروز مشکلات گوارشی و عفونت‌های گوارشی در دام‌ها جلوگیری نمایند. این نمک‌ها را از حاشیه رودخانه‌های آب شور بدست میآوردند.
نمک همچنین باعث تقویت سیستم عصبی و بهبود کارآیی سیستم هورمونی دام می‌شود و جذب اسید آمینه را بهتر نموده و قلیایی خون را تنظیم می‌‌نماید. برای تغذیه دام نیز نمک دانه‌بندی شده را در خوراک دام میریزند. این کار باعث بهتر شدن طعم علوفه می‌گردد، در نتیجه دام بیشتر غذا خورده و مایعات بیشتری مصرف می‌‌نماید و سریعتر پروار می‌شود. نمک بدلیل سهولت دسترسی و فراوانی، مکمل غذایی ارزان برای گاو و حیوانات پرورشی می‌باشد.
نمک برای دام
بهتر است بدانید که بدن حاوی ۲ درصد سدیم است که حدودا نصف آن در بافت‌های نرم و ما بقی آن در استخوان ذخیره شده است. ۹۳ درصد از عناصر بازی سرم خون را سدیم تشکیل داده و کاتیون اصلی در تنظیم PH خون می‌باشد. به صورت خلاصه نقش‌های سدیم در بدن حیوانات و حتی انسان، شامل موارد زیر می‌باشد.
-
انقباض ماهیچه‌ها
-
ارسال پیام‌های عصبی
-
حفظ ضربان منظم قلب
-
جذب موثر اسید‌های آمینه و مونوساکارید‌ها از روده
کلر عنصر مغذی دیگری است که در نمک وجود دارد و نقش حیاتی در بدن ایفا می‌کند. کلر آنیون اصلی در خون بوده و حدودا از یون‌های اسیدی خون را شامل می‌شود. کلر با ورود و خروج مکرر به درون و بیرون گلبول‌هایی قرمز خون، باعث حفظ تعادل اسیدی و بازی خون می‌گردد.
کمبود نمک در بدن دام چه عوارضی دارد
نمک دام در دام‌های شیرده از طریق شیر دفع می‌گردد و باعث کمبود سدیم در بدن حیوان می‌شود. همچنین تغذیه با غلات و علوفه با پتاسیم بالا، باعث اختلال در جذب سدیم می‌شود. در روزهای گرم نیز تعریق حیوان باعث دفع مقداری نمک از بدن دام می‌گردد. کمبود نمک باعث تمایل به خاک خوری و مواد غیر خوراکی، تشنگی حاد، تکرر و رقیق شدن ادرار در دام شده و در نتیجه کاهش وزن و کاهش شیر در در دام‌های گوشتی و شیرده به دنبال دارد. کاهش نمک در جیره غذایی دام می‌تواند منجر به نابروری و اسهال در آن‌ها شود.
درمان کانیبالیسم با نمک
همانطور که در بالا عرض کردیم نمک از سدیم و کلر تشکیل شده و هرکدام نقش بسیار مفیدی در اعمال حیاتی بدن دام دارند. اما کمبود هر کدام از این دو عنصر باعث بروز مشکلاتی جدی در آن‌ها می‌گردد.
برای مثال کمبود شدید سدیم در بدن باعث بروز علائم مرگباری در دام می‌شود.
از جمله این موارد می‌توان به تشنج، کما، آسیب‌های مغزی و نیز تورم مغزی اشاره کرد،
که در آخر باعث مرگ دام خواهد شد. کاهش خفیف سدیم و کلر نیز به طور محسوسی موجب کاهش تولید در تمامی گونه‌های دام می‌شود.
خب تا اینجا از اهمیت استفاده از نمک در صنعت دام آشنا شدیم، اما در رابطه با مقدار استاندارد استفاده از نمک در جیره غذایی و همچنین مقدار نیاز بدن حیوانات به نمک صحبتی نکردیم، اجازه دهید تا صحبتی در این رابطه نیز داشته باشیم.
میزان نمک در جیره دام
در بالا به طور مفصل در رابطه با نیاز بدن دام به سدیم و کلر و همچنین عواقب کاهش آن توضیحاتی را خدمت شما عزیزان عرض کردیم. اما می‌دانید که هر ماده‌ای در بدن باید به اندازه مجاز آن وجود داشته باشد و افزایش مقدار آن نیز می‌تواند باعث بروز مشکلات دیگری شود. به طور معمول یک قانون بسیار زیبا برای استفاده از نمک و افزودن آن به جیره غذایی وجود دارد که بیان می‌کند باید ۰٫۵ درصد نمک نسبت به کل مواد موجود در جیره غذایی دام به آن اضافه کنیم. این قانون ده‌ها سال است که مورد استفاده دامداران و همچنین نگهدارندگان دام ها بوده و نتیجه خوبی نیز داشته است. البته امروزه قواعد دقیق‌تری برای هر گونه از حیوانات بوجود امده است.
به طور کلی نمک به دو صورت به جیره غذایی دام اضافه می‌گردد. در روش اول نمک به صورت پودر یا دانه‌بندی شده به همراه مواد غذایی مانند علوفه به صورت خوراک به دام یا طیور داده می‌شود. در روش دوم سنگ‌های نمک برش داده شده و در کنار طویله قرار گرفته تا دام‌ها با لیس زدن آن، نمک مورد نیاز بدن خود را تامین نمایند.
اهمیت نمک دامداری
همانطور که مطالعه نمودید استفاده از نمک در صنعت دام از اهمیت بالایی برخوردار بوده و کمبود آن در جیره غذایی حیوانات باعث بروز بیماری‌های مختلف و همچنین کاهش رشد و تولیدات در دام می‌گردد. افزودن مقدار استانداری از نمک به جیره غذایی علاوه‌بر بهبود سطح سلامتی و رشد حیوان، باعث افزایش تولیدات در دام می‌گردد.
کلمات کلیدی : گاو – گاو شیری – نمک – نمک دامی – سنگ نمک – فواید نمک برای دام – خواص درمانی نمک – نمک برای مکمل تغذیه – عوارض کمبود نمک – اهمیت نمک دامداری