منبع باز ، اوپن سورس یا به عبارتی Open source که گاها از آن به عنوان متن باز نیز یاد می شود واژه ای است که نشان می دهد که یک محصول اجازه استفاده از کد منبع , اسناد طراحی یا محتوای خود را به دیگران می دهد.

این واژه در بسیاری از موارد به مدل منبع باز اشاره دارد که در آن, نرم افزار یا سایر محصولات اوپن سورس, به عنوان بخشی از جنبش منبع باز تحت یک پروانه اوپن سورس وارد بازار می شوند. استفاده از این واژه در ابتدا تنها در زمینه نرم افزار ها کاربرد داشت اما به مرور از بخش نرم افزار فراتر رفته و سایر محتواهای باز و شکل هایی از همکاری باز را در بر می گیرد.

ریشه منبع باز یا Open source

معنی مدرن و امروزی واژه اوپن سورس اولین بار توسط گروهی از افراد در جنبش نرم افزار آزاد پیشنهاد شد. این افراد منتقد جهت گیری های سیاسی و مسائل فلسفه اخلاقی بودند که واژه نرم افزار آزاد به ضورت ضمنی به آن ها اشاره داشت و به همین دلیل به دنبال تغییر این وضعیت بودند تا از منظری تجاری به این مفهوم نگاه شود. علاوه بر این، گنگ بودن واژه نرم افزار آزاد مانع از استفاده از در کسب و کار های مختلف می شد. این گروه از افراد شامل کریستین پترسن، تاد اندرسن، لری آگوستین، جان هال، سم اوکمن، مایکل تیمن و اریک ریموند بودند. پترسن در جلسه ای که در پالو آلتو کالیفرنیا برگزار شد، در واکنش به بیانیه شرکت  Netscape مبنی بر عرضه کد منبع برای مرورگر  Navigator، پیشنهاد کرد تا از واژه اوپن سورس استفاده شود. فردای آن روز، لینوس توروالدز حمایت خود از این واژه را اعلام کرد و فیل هیوز هم در Linux Journal از این واژه حمایت کرد. در ابتدا به نظر می رسید ریچارد استالمن، بنیانگذار جنبش نرم افزار آزاد، نیز قصد استفاده از این واژه را دارد اما در ادامه نظر او عوض شد. Netscape کد منبع خود را تحت پروانه عمومی Netscape Public License و در ادامه تحت پروانه عمومی Mozilla Public License منتشر کرد.

از بین افراد این گروه، ریموند در تلاش برای محبوب شدن این واژه جدید بسیار فعال بود. او اولین بار ر فوریه ۱۹۹۸، درخواست استفاده از این واژه را به انجمن نرم افزار آزاد ارائه داد. کمی بعد، او با همکاری بروس پرنز،  Open Source Initiative را تاسیس کرد.

به دنبال رویدادی که در آپریل ۱۹۹۸ توسط تیم اُرایلی برنامه ریزی شده بود، این واژه توجه بیشتری به خود جلب کرد. این رویداد که در ابتدا با نام اجلاس Freeware Summit و در ادامه با نام Open Source Summit شناخته شد، میزبان رهبران بسیاری از مهم ترین پروژه های اوپن سورس و رایگان بود. این افراد شامل لینوس توروالدز، لری وال، برایان بهلندورف، اریک آلمان، گیدو فان روسوم، میاکل تیمن، پل ویکسی، جیمی زاوینسکی و اریک ریموند بودند. در این اجلاس، واژه های جاگزین برای واژه نرم افزار آزاد مورد بحث و گفتگو قرار گرفتند. تیمن اعتقاد داشت بهتر است از واژه sourceware استفاده شود در حالی که ریموند پیشنهاد داد از واژه منبع باز استفاده شود. در ادامه این دو واژه توسط حاضرین در جلسه مورد نظر سنجی قرار گرفتند و برنده در کنفرانس مطبوعاتی که در غروب همان روز برگزار شد، اعلام شد.

بسیاری از موسسات بزرگ و رسمی به حمایت از جنبش کد منبع باز پرداختند. یکی از این موسسات، بنیاد نرم افزار Apachee است که از پروژه هایی مانند چارچوب اوپن سورس  Apache Hadoop و سرور منبع باز HTPP یعنی  Apache HTTP حمایت می کند.

تفاوت نر‌م افزارهای متن باز یا منبع باز با سایر نرم‌افزارها چیست؟

کد منبع برخی از نرم افزارها به صورت انحصاری، فقط توسط شخص، تیم و یا سازمان ایجاد کننده آن قابل رویت، تغییر و انتشار می‌باشد. مردم اینگونه نرم‌افزارها را صلاحاً اختصاصی (proprietary) یا  (closed source) می‌نامند.

در نرم افزارهای اختصاصی فقط نویسندگان اصلی حق کپی، بازبینی و تغییر و انتشار نرم افزار را دارند. برای استفاده از نرم افزارهای اختصاصی کاربران باید ابتدا توافق‌نامه‌ای را امضا کنند که در آن تصریح شده که کاربران نباید کاری را که خلاف میل صاحبان نرم افزار است با آن انجام دهند. مایروسافت ویندوز، آفیس و فوتوشاپ نمونه‌هایی از نرم افزارهای اختصاصی (proprietary) هستند.

نرم افزارهای منبع باز یا متن باز (open source) اما متفاوت هستند. نویسندگان و تهیه کنندگان اولیه این نرم افزارها اجازه دسترسی به کد منبع (source code) این نرم افزارها را در اختیار همه کاربران برای مشاهده، یادگیری، اصلاح، تغییر عملکرد، توسعه و یا انتشار، قرار داده‌اند. نرم افزارهای اودوو (odoo)، لینوکس (Linux) و لیبره آفیس (libre office) چند نمونه از  نرم افزارهای متن باز یا منبع باز هستند.

مانند نرم افزارهای اختصاصی کاربران نرم افزارهای منبع باز یا متن باز (open source) نیز باید قبل از استفاده از این نرم افزارهای شرایط مجوز این نرم افزارها را قبول نمایند، اما این شرایط با شرایط مجوز نرم افزارهای اختصاصی (proprietary) به صورت چشمگیری متفاوت است.

چرا مردم ترجیح می‌دهند از نرم افزارهای منبع باز یا متن باز (open source) استفاده کنند؟

کنترل: خیلی از کاربران با توجه به دسترسی عمومی به کد منبع برنامه و امکان کنترل آن توسط خودشان از نرم افزارهای متن باز یا منبع باز استفاده می‌کنند. آنها می‌توانند با بازبینی کد منبع برنامه از عدم انجام کارهایی که نباید انجام شود اطمینان حاصل نموده و یا کارکرد بخشی از نرم افزار را مطابق سلیقه یا نیاز خود تغییر دهند. کاربران غیر برنامه نویس هم به این موضوع علاقه مندند چون می‌توانند به هر منظوری که خودشان دوست دارند از نرم افزار استفاده کنند و فقط محدود به مقاصدی که شخص دیگری برای آنها مشخص نموده نیستند.

آموزش: برخی دیگر به نرم افزارهای منبع باز یا متن باز علاقه‌مندند چون به آنها کمک می‌کند تا برنامه‌نویسان بهتری باشند. از آنجایی که کد منبع این نرم افزارها در دسترس عموم قرار دارد دانش‌اموزان به راحتی می توانند با مراجعه و مطالعه این کدها برنامه نویسی را بهتر بیاموزند.همچنین آن‌ها می توانند با به اشتراک گذاری کد منبع خود از دیگران برای نقد و نظر دعوت کرده و با نظرات آنها توانمندیها و مهارت‌های خود را گسترش دهند. هنگامی که افراد اشتباهاتی را در نرم افزارهای متن باز کشف می کنند با اشتراک این اشتباهات از تکرار آن توسط دیگران نیز جلوگیری به عمل می‌آورند.

امنیت: بسیاری از افراد ترجیح می‌دهند از نرم افزارهای متن باز یا منبع باز (open source) استفاده کنند چون این نرم افزارها را امن‌تر و پایدارتر از نرم افزارهای اختصاصی (proprietary) می‌یابند. چون کد منبع آن توسط هرکسی قابل مشاهده بوده و از آنجا که تغییر در بخش‌هایی از ان مستلزم کسب اجازه از نویسنده اصلی نیست میتوان اشکالات یا خطاهای مشاهده شده را نیز رفع نمود. از آنجایی که معمولاً این نرم افزارها دارای جوامع برنامه‌نویسی بزرگی نسبت به تیم‌های توسعه دهنده نرم افزارهای اختصاصی هستند لذا رفع اشکالات و خطاها نیز در آنها سرعتر انجام می‌شود.

ثبات: بسیاری از کاربران ترجیح می‌دهند از برنامه‌های متن باز یا منبع باز در پروژه‌های مهم و دراز مدت خود استفاده کنند. چون با توجه به در دسترس بودن کد منبع برنامه این نگرانی که روزی برنامه‌نویس اصلی سیستم دیگر علاقه یا توان کار کردن بر روی پروژه را نداشته باشد و استفاده کنندگان دچار مشکل شوند وجود ندارد.

کلمات کلیدی: منبع باز، منبع بسته، توسعه نرم افزار

ارتباط با ما: ۰۹۱۵۰۶۲۰۰۶۴ _ ۰۵۱۴۲۶۱۶۲۸۳

توسعه انفورماتیک شایانیت